Piter Boersma

It Fryske literêre libben (10): In foargonger op it Fryske paad om ris goed nei te sjen

Pleatst op
logo.ensafh

Ensafh is op ’t stuit it iennichste folslein Frysktalige literêre tydskrift. De Moanne, ûntstien út it literêre tydskrift Trotwaer wei, kin der net mear nêst setten wurde, it is in algemien kultureel blêd mei noch wat literatuer en net folslein Frysktalich.

Oan it begjin fan it tydskriftewêzen yn de Fryske literatuer stiet it Friesch Jierboekjen, dat mei in ûnderbrekking yn 1832 bestie fan 1831 oant en mei 1835. It waard útjûn troch it yn 1827 oprjochte Friesch Genootschap.
Dêrnei joech it Genoatskip fan 1837 ôf De Vrije Fries út, mar dat wie Nederlânsktalich, mei útsûndering fan Fryske bydragen yn de earste jiergong.… Lês fierder

Tryntsje van der Steege

Fiksje en feiten oer Harmen Sytstra

Pleatst op
logo.ensafh

As jo net in soad witte fan Harmen Sytstra en jo wolle dêr feroaring yn bringe, dan liket Kom oer it wetter fan Piter Terpstra in aardich begjin, mar hiel ferhelderjend is it úteinlik net. Mocht it jo lykwols om lânferhuzers healwei de njoggentjinde ieu gean – dêr’t fansels de titel ek op slacht –, dan jout it boek dochs in aardich begjin. Fia Tsjibbe Gearts van der Meulen dy’t as emigraasje-agint optreedt fernimme jo hoe’t it de minsken fergiet dy’t nei Amearika ta wolle en hoe’t it harren dy’t it weage hawwe fergong is. It ferhaal fan Hjerre Folkertsma dy’t alles op alles set om nei Amearika te reizgjen, mar op it lêste momint belies jaan moat om’t syn frou net mei wol en by it skip wei flechtet, is hertferskuorrend – benammen as er in pear jier letter genôch jild fan de rederij weromkriget om it nochris te besykjen: ‘It wie oft er noch wraksele mei syn lêste twivel doe’t er wjerhelle [sic]: “It is te let.”… Lês fierder

Roald van Elswijk

Fan Iðunn oant Iduna – Harmen Sytstra en taalherfoarmers yn Skandinaavje

Pleatst op
logo.ensafh

Yn Fryslân is Harmen Sytstra benammen bekend om syn Iduna-stavering, in ortografy dy’t basearre wie op de argayske stavering fan Aldfryske rjochtsteksten. ‘Iduna’ is, sa’t wy witte, ek de namme fan it troch Sytstra oprjochte en redigearre literêre tydskrift (1845-1862). Yn dizze namme leit in ferwizing nei Iðunn, de Aldnoarske goadinne fan de dichtkeunst dy’t har kollega-goaden mei har appels boppedat de ivige jeugd joech. Net inkeld de namme, mar ek it idee efter Sytstra syn útstel, in histoaryske stavering foar it Frysk, hat syn oarsprong yn Skandinaavje. It wie ommers de Deenske taalkundige Rasmus Rask (1787-1832), dy’t yn Frisisk Sproglære (Fryske Spraakleare, 1825) úthâlden hie dat it Frysk al sûnt de 14e ieu útstoarn wie, en dat der inkeld brokstikken fan de âlde taal oerbleaun wiene.… Lês fierder

Harmen Sytstra

Ofskied fan freonen, dy’t nei de Feriene Steaten fan Noard-Amearika teagen

Pleatst op
logo.ensafh

Dit gedicht haw ik útkeazen om’t it goed de sterke punten en wichtichste tema’s yn it poëtysk wurk fan Harmen Sytstra sjen lit. It is hiel oare poëzij as tsjintwurdich wenstich: direkt, mei grutte wurden, retoarysk, dreech, polityk, God, Fryslân, taal. Der sit ek wat mankelyks yn: lykas it earder wie, wurdt it net wer. Mar boppe alles is it oanklacht oan it ‘(be)stjoer’, de machthawwers dy’t it barre litte dat safolle minsken fuorttsjogge út Fryslân. Ommers, dit is in fers út 1849 – in tiid fan revolúsje: it jier derfoar hiene de boargers yn Frankryk en yn Dútslân op ’e barrikaden stien… Dizze liberale revolúsje, dy’t op in soad plakken útrûn op in desyllúzje, sympatisearre Harmen Sytstra grif mei.… Lês fierder

André Looijenga

Foaropwurd 79: terrarium fan taal

Pleatst op
logo.ensafh

Prachtich ommers dat Ljouwert ferline wike in stapke tichterby de titel Kulturele Haadstêd fan Europa kommen is. Foar de stêd en foar Fryslân soe dit predikaat moaie kânsen opsmite kinne. Mar jild en grutte projekten allinne helpe net, en de plannen hawwe tige ferlet fan konstruktive krityk, oars komt it dochs noch op ’e kop ferkeard.

Lân fan taal tsjinnet him oan. Ynienen binne der konkrete ûntwerpen fan dit multymediaal erfgoedsintrum en museum foar meartaligens, de nije dependânse fan Tresoar en Afûk. Mar moat soks eins wol wêze? Moat soks krekt dêr? En witte se eins wat se dermei moatte?

glêzen doaze

Op de webside www.lanfantaal.nl… Lês fierder

C.O. Jellema, Edwin de Groot

Kertier/ Tijdverblijf

Pleatst op
logo.ensafh

Kertier

Alles dat fan my hâldt
stekt de bonken út, myn hûn,
myn freon, de fûgels dy’t
ik fuorje as it friest.

Dêrom hâld ik
fan deade dingen,
fan porslein, in skilderij,
fan in printe fers.

Oersetting: Edwin de Groot

Tijdverblijf

Alles wat van mij houdt
gaat dood, mijn hond,
mijn vriend, de vogels die
ik voer geef als het vriest.

Daarom houd ik
van dode dingen,
van porselein, een schilderij,
van een gedrukt gedicht.… Lês fierder